DOSYA: SİNEMA ve ARKEOLOJİ

KURMACA FİLMDE ARKEOLOG

Kurt Denzer

Çeviren: Nesli Uras

Kahire’nin Mor Gülü’nde (Woody Allen, 1985) bir garsonu canlandıren

Mia Farrow, perdeden çıkıp hayatına girene kadar hayranlık beslediği arkeolog

için filmin Almanca çevirisinde “o çok asil” der. Adam herhangi bir insanın,

böyle kötü bir filmi, bu kadar sık izleyebildiğine düpedüz inanamaz. Fakat

genç kadının sinemada bu denli zaman geçirmesi filmin kalitesinden çok

arkeologu canlandıran Tom Baxter’in cazibesindendir. Bu derin hayranlığın

hakkından yalnızca dayanıklılığı, zengin yaratıcılığı ve zekasıyla olduğu kadar

çevikliği ve cesaretiyle de Indiana Jones gelebilir ki o da Kamçılı Adam’da

(Steven Spielberg, 1984), başta ona güvenmeyen bir kadını ve küçük bir

oğlanı Spielberg’e özgü düşsel numaralarla dolu tehlikelerden kurtarmıştır.

SEKANS Sinema Kültürü Dergisi

Mart 2016 | Sayı e1 : 149-151

Çöl Kahramanları’nda ([March or Die] Dick Richards, 1977) Max von

Sydow’un canlandırdığı arkeolog ne aksiyon için gereken bedensel hazırlıktan

ne de koruma içgüdüsünden haberdardır. Bu yüzden kendini ve ekibini

koruması için Fransız Yabancı Lejyonu birliğini tutar. Arap kavimlerinin rahat

bıraktığı arkeolog değerli Faslı kadın heykelciğini Louvre’a götürmek için kazı

yapmak ister fakat çölün vahşi oğulları bunun düpedüz kültürel değer hırsızlığı

olduğunu düşünür. Kurnaz bir komutan olan Gene Hackman bile bilim

insanlarının bu görkemli yaygarasından hoşlanmaz, kazı yerini keşfetmiş

merhum arkeologun kızı Catherine Deneuve bile kazının ve heykelciğin eve

götürülüşüne hiçbir anlam veremez.

Yukarıda bahsi geçen arkeologlar tarafından katlanılan zorlukların Tehlikeli

Bebek’de ([Bringing Up Baby] Howard Hawks, 1938) Cary Grant’ın oynadığı

türden bilim insanları için hayal edilmesi zordur. Eski vodvil akrobatı

Archibald Alexander Leach, nam-ı diğer Cary Grant’ın, kupkuru

paleontologa parıldayan bir cazibe katması filmdeki komedi unsurunun

nedenini oluşturur.

Ne asker rolündeki -oyunculuğunun yanında dublörlüğüyle de tanınan- Jean

Paul Belmondo ne de fanatik arkeolog rolündeki meslektaşı Jean Servais’ın

Brezilya ormanındaki devasa hazineyi arayışları bu komedi unsuruna erişebilir.

Fakat hazine avcısı rolündeki arkeolog, pırıltılı mücevherleri bulduğunda bir

zamanlar mağarayı ayakta tutan toprağın çöküşüyle yönetmenin ve

150

senaryonun üçkâğıdına gelir çünkü trans-amazon otoyolunun yapımında

işçiler ağaçları köklerinden sökerler.

Özetlemek gerekirse, arkeolog figürü senaryo yazarları ve prodüktörler için

hayal gücünü oldukça canlandırıcı ve seyirciyi cezbedici görünüyor, zamansız

ve gişeye dönük olması ise onu bütün film türlerinde kullanılabilir kılıyor.

Fakat toprağı kazıyarak hakikatın ancak zerreciği bulunur. Arkeologlar

günümüz figürü değil, neredeyse hiçbiri uzman oldukları işle ilgilenmiyor. Bu

durum ekranda izlediğimiz pek çok meslek için geçerli olsa da bir cerrah bile

asıl işini beyazperdedeki arkeologlardan daha fazla belli ediyor.

151