DOSYA: SİNEMA ve ARKEOLOJİ
ARKEOLOJİ FİLM FESTİVALLERİ
“Youtube Jenerasyonunu Yakalamak…”
Söyleşi: Gökhan Erkılıç
Çeviri: Altuğ Kaan Paçacı
Gökhan Erkılıç: Arkeoloji konulu filmleri festival programınız içinde
nasıl ve hangi başlıklar altında kategorize ediyorsunuz?
Gregor Grave
(CINARCHEA-Brandenburg/Almanya): Öncelikle
Archäomediale/CINARCHEA Arkeoloji Film Festivali’ni bu konularla ilgili
okuyuculara tanıtma imkanı verdiği için Sekans’a teşekkür etmek isterim. İzin
verirseniz size festivalin kısaca tarihçesinden söz etmek isterim. 1994 yılında
Kiel’li ünlü belgeselci Dr. Kurt Denzer ilk gösterimini gerçekleştirdi. O
zamandan beri CINARCHEA bilimsel bir sempozyumun ötesinde film
gösterimlerinin yapıldığı bir bienal halini aldı. Diğer aktiviteler arasında
arkeoloji belgeselleri üzerine konferanslar
(sonuncusu
2012 yılında,
okuyucularınızın Özcan Alper ve Erman Okay için kurgucu olarak
çalışmalarından tanıdıkları Ankara’dan Thomas Balkenhol tarafından
yapıldı), akademik yayımlar ve yerel sinemalardaki film geceleri sayılabilir. 2013
yılında
Berlin’in
yakınındaki Brandenburg şehrine taşınıp ismi
Archäomediale / CINARCHEA olarak değiştirilen festival, artırılmış gerçeklik,
e-öğrenme, ciddi oyunlar, üç boyutlu animasyonlar gibi arkeoloji ve müzeler
hakkındaki diğer mecralar için yarışma düzenlemeye başladı.
Öncelikle tüm arkeoloji filmlerini kabul ediyoruz ayrıca arkeoloji konulu
kurgusal ve deneysel filmlere de açığız. Başvuran eserler ön elemeyi geçince
yarışmaya katılıyorlar. Kategorileri oluşturmak ancak o zaman mümkün oluyor
SEKANS Sinema Kültürü Dergisi
Mart 2016 | Sayı e1 : 152-158
çünkü tahmin edilebileceği gibi bir iki başvuruyla kategori açmak mantıksız
olur. Kısaca, kategorilerimiz belirli başvuru sayılarıyla sınırlı. Büyük ödül, jüri
ödülü ve seyirci ödüllerimiz hep mevcuttu. Bunların dışında geçmişte deneysel
arkeoloji, kazı ve yöntemler, eğitici, deniz arkeolojisi, arkeolojik kısa film ve
tabii ki mansiyon ödülleri dağıttık. Ödüllerin detaylı bilgisi için sitemize
girilebilir (link )
Kenneth Zoll (Verde Valley-Arizona/ABD): Uluslararası Arkeoloji Film
Festivalimizde güneybatı Amerika kültürünün antropolojisi ve bu alandaki
arkeoloji çalışmalarıyla, gelişimi buradan etkilenmiş erken mezoamerika
kültürü odaklandığımız konulardır. Genellikle diğer ülkelerden film
yapımcılarıyla, dünyanın diğer bölgelerindeki araştırmalarıyla ilgili filmlerini
göndermeleri için iletişime geçeriz. Gerekli izinleri çıkararak, filmlerinin
gösteriminden sonraki soru cevap etkinliğine katılmaları için yönetmenleri
davet ederiz. Bazen film gösterimini konuyla ilgili düzenlenmiş workshop izler.
Rick Pettigrew (TAC-Oregon/ABD): Arkeoloji ve kültürel mirasla ilgili
konularda çekilmiş filmleri festivalimize dahil ediyoruz. Konu sınırlarımızı
oldukça geniş çiziyoruz; yerli kültürler, etnografya, tarih, insana ait kültürel
153
değerleri yansıtan her şey. TAC Festivali’nde filmleri kategorize ederek
gruplandırmıyoruz, ödül vermiyoruz. Ancak organizasyonlarımızın çatısı
altında çocuklara yönelik etkinlikler de düzenliyoruz. İsmi LegacyQuest
Uluslararası Çocuk Film ve Video Festivali
(link ),
12-15 yaş arası çocuklar
öğretmenleriyle katılabiliyorlar. Öğretmenlerinin yönlendirmesiyle yaptıkları
filmleri göndermelerini istiyoruz. Filmler, eski uygarlıkların modern
yaşamdaki mirasını temsil ediyorlar. Bu bizim gençlere ulaşmak için sarf
ettiğimiz çabanın bir kısmı.
Gökhan: Başvuru yapan filmler ülke ve coğrafya olarak nasıl bir
dağılım gösteriyor?
Gregor: Uluslararası bir festival olarak tüm dünyadan başvuruları kabul
ediyoruz. Branderburg’daki Devlet Arkeoloji Müzesi’nde 14-17 Ekim tarihleri
arasında gerçekleştireceğimiz önümüzdeki festivale şimdiden Fransa, ABD,
Almanya, Kanada, İspanya, Avusturya ve Büyük Britanya’dan başvurular geldi
ve umarım bu liste önümüzdeki aylarda daha da genişleyecek. Bahsettiğim
ülkeler dışında, geçmişte İtalya, Slovenya, Türkiye, İrlanda, İsviçre, Arnavutluk,
Estonya, Yunanistan, Belçika, Danimarka, Mısır, Sri Lanka, Meksika, Hollanda
ve İran’dan başvurular almıştık.
Kenneth: Çoğunlukla Amerika’dan başvurular alıyoruz ama İspanya, İtalya,
Yunanistan, Fransa, Letonya ve Büyük Britanya’dan da filmler başvurdu.
Rick: Son 4 yıldır TAC Festival’ini düzenliyoruz ve dünyanın farklı yerlerinde
bulunan
55 ülkeden başvuruları kabul ettik. Etkinliğimizin uluslararası
karakterinden gurur duyuyoruz. Diğer arkeoloji film festivallerinin bu alandaki
sayılarını merak ediyorum çünkü diğerlerine kıyasla göze çarpan bir
rekorumuz olduğunu sanıyorum.
Gökhan: Film gösterim programı dışında yan etkinlikler düzenliyor
musunuz?
Gregor: Gösterimlerin yanında medya ve arkeoloji ilişkisini ele alan çeşitli
dersleri içeren bilimsel seminerlerimiz gerçekleşiyor. Diğer konular arasında
arkeologların kurgusal filmlerde temsili, eski filmlerin restorasyonu, arkeoloji
ve politika ilişkisi sayılabilir. Geleneksel olarak festivalimiz bir sanat sergisi ile
154
birlikte gerçekleştiriliyor. Bu yıl, Arkeoloji isimli bir kitap yayımlayan ünlü
Alman fotoğrafçı Thomas Kalak’ın çalışmalarını büyük bir memnuniyetle
sergileyeceğiz. Onun hakkında daha fazla bilgi almak ve çalışmalarını görmek
için web sitesine bakabilirsiniz (link ).
CINARCHEA 1994’de kurulmuş bir festival. Brandenburg’a taşındığımız için
arkeolojiyle ilgili her çeşit medyayı festivale aktaracağız. Bu yıl belgesel
filmlerin yanında arkeoloji ve müzeler hakkındaki uygulamalar için bir yarışma
düzenleyeceğiz. İleriki yıllarda artırılmış gerçeklik, e-öğrenme, ciddi oyunlar,
e-kitaplar, sesli rehberler ve üç boyutlu animasyonlar da göstermeyi
hedefliyoruz.
Kenneth: Uluslararası Arkeoloji Festivalimiz, Verde Vadisi Arkeoloji
Fuarımızın bir parçası. Fuar her yıl yapılan Arizona Arkeoloji ve Kültürel
Farkındalık Ayında düzenleniyor. Fuar bölgenin arkeolojisi ve genel olarak
arkeoloji alanında halkın eğitilmesi için bir fırsat. Filmlerin yanında, ücretsiz
gösterimler, sergiler, konferanslar düzenliyor ve sınıf lar açıyoruz. Fuar, Hopi,
Navajoland ve Zuni’den, New Mexico’daki Pueblo topluluklarından birçok
sanatçının katıldığı Kızılderili Resim Sergisi’ne yer veriyor. Bu resim sergisi,
Güneybatı Amerika’nın ilk yerlilerinin sanatını daha iyi bir kavrayış ve takdirle
değerlendirmeye teşvik ediyor.
Rick: Evet, programımızda çeşitli etkinliklerimiz var. Bu yıl ve önceki yıl,
yarışma bölümünün dışında, İran filmleri için özel bir seçkimiz vardı. Kültürel
alışverişin bir parçası olarak, Tahran’da düzenlenen İran Sinema Verite
155
Uluslararası Belgesel Film Festivali’ni
2013 yılından beri takip ediyoruz.
Seyircilerimize hitap etmesi için açılış konuşmacısı olarak ünlü bir ismi davet
ettik. Willamette Ulusal Ormanları’nın öncülüğünde arkeoloji alanlarına turlar
düzenliyoruz. Kültürel Miras Filmleri üzerine Arkeoloji Kanalı konferansları
düzenliyoruz, yönetmenler ve bu türle ilgilenenler katılıp aldıkları notları
birbirleriyle kıyaslıyorlar. Video Barımız, dileyen herkesin gelip filmleri
izleyebilecekleri bir nevi kişisel izleme istasyonu. Ödül sahiplerini takdim edip
birlikte kutlama yapabileceğimiz bir ödül töreni düzenliyoruz. İlerleyen
yıllarda aktivite listemizi genişletebiliriz,
2016 için şimdiden daha büyük
etkinlikler planlıyoruz.
Gökhan: Festivalinize gösterilen ilgi beklendiğiniz ölçüde mi? Genel
olarak kimler takip ediyor?
Gregor: Arkeoloji genellikle azınlığı ilgilendiren bir konu. Bu arkeolojiyle
ilgili filmler için de geçerli. Büyük televizyon kanallarının arkeoloji belgeselleri
göstermesi bizim de aynı izleyici sayılarına ulaşacağımız anlamına gelmiyor.
Almanya’nın farklı bir bölgesine taşındığımız için hala yeni izleyicilerimize
ulaşabilme aşamasındayız. Genç kuşaktan daha fazla katılımcı görmek isterim
ama bir taraftan da biliyorum ki bu Youtube jenerasyonun, özel bir ilgi
alanında düzenlenen bir festivalin çekiciliğine kapılması zor. Brandenburg
Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ile sosyal medya pazarlaması alanında bir iş
birliği planlıyoruz ve bence bu bilgi kanalları genç kuşaklara arkeoloji
filmlerinden daha cazip gelebilir. Yeniden yapılanmamızla birlikte ileriye
iyimser bakabileceğimize fazlasıyla inanıyorum.
Kenneth: Her yıl düzenlenen arkeoloji fuarına katılım giderek arttı. 2014’te
filmlere iyi bir katılımla birlikte sayı 3000’i geçti. Her fuar, merkezimize yeni
üyelerin katılımı ve arkeolojiye yönelik daha derin bir ilgi ve takdir
gösterilmesiyle sonuçlanıyor. Gelecek birkaç yıl içinde yeni bir arkeoloji depo
yeri ve müzesi inşa edebiliriz. Arkeoloji fuarının ve film festivalinin başarısının
ardından mimari planlarımız arasına film gösterimlerini genişletmek için yeni
bir sergi salonu, derslikler ve gösterim tiyatrosu da girdi.
156
Rick: TAC festivaline uluslararası anlamda katılım çok iyi, bahsettiğim gibi
birçok başvuru var. Kültürel Miras Filmleri üzerine düzenlediğimiz Arkeoloji
Kanalı konferanslarında birçok ülke temsil ediliyor. Örneğin 2015’te, Japonya,
Malezya, Pakistan, İran ve Ermenistan’dan davetlilerimiz katıldılar. Önceki
yıllarda Etiyopya, Cezayir, Makedonya, Kanada, Avustralya, Birleşik Krallık ve
İtalya’dan misafirlerimiz vardı. Birçok Amerikan eyaleti de temsil ediliyor.
İzleyicilerimiz çoğunlukla yerel halktan ve yıl be yıl aşina olduğumuz kişiler.
Bunlar konuya ilgisi olan, çoğunlukla orta yaşlı veya daha yaşlı insanlardan
oluşuyor. Uğraştığımız şey ise şehir dışından ve genç nesilden katılımı
artırmak. Her yıl bunu gerçekleştirmenin yollarını arıyoruz.
Gökhan: Festivalinizi arkeoloji temalı diğer festivallerden ayıran bir
özelliği var mı?
Gregor: Bence bizi daha geleneksel festivallerden ayıran üç önemli özellik
var. Öncelikle arkeoloji temalı sanat sergisi de aynı anda festivalde yer alıyor.
Film gösterimleri ve bilimsel konferanslar, CINARCHEA’nın kurucusu Dr. Kurt
Denzer’in ısrarla üzerinde durduğu gibi, festivale özgün bir bileşim. Son
olarak önemli noktalardan bir tanesi de planımızın tüm bu farklı ortamların
kendine özgü olması, müzeler, dijital yapımcılar ve sanatçılar için yarışmak ve
kazanmak için bir şans olması.
Kenneth: Arizona eyaletindeki diğer arkeoloji film festivallerinden haberim
yok, yani bizim etkinliğimiz rakipsiz. Arkeoloji fuarı, gösterimler ve derslerle
arkeoloji alanında bütünlüklü bir program sunuyoruz.
Rick: Yaptığımız çoğu şey bizi diğer arkeoloji festivallerinden farklı kılıyor.
Arkeoloji bölgelerine tur düzenleyen pek yok mesela. Birçok festivalde
konuşmacılar olsa da açılış konuşmacısı olarak özel konuk çağıranını da
bilmiyorum. Hiçbirinin Video Bar’ı yok. Ödül törenimiz sıra dışı;
konuşmacıların bir seyirci karşısında olmasındansa toplanıp birbirine
karışması için tasarlanmış bir odada, merasimsiz ve şenlikli bir şekilde
gerçekleşiyor. Sıra dışı olmasının bir nedeni de, çoğunlukla, jürinin küçük
ekranlarda tek başına değil, seyirciyle birlikte, aynı konumdan ve büyük
ekranda filmleri izlemesi.
157
Coğrafi konumumuzun diğerlerinden farklı olmasından da bahsetmeliyim,
çoğu festival Avrupa’dayken biz kuzey Amerika’nın batı ucunda bulunuyoruz.
Bunun sonucunda Avrupa festivallerine oranla daha çok Amerika ve Kanada
yapımı filmi gösterebiliyoruz, muhtemelen daha çok Asya ve Latin Amerika
filmi de. Bir diğer farklılık da konu seçimimizin genişliği, sadece arkeoloji değil
kültürel miras, etnografya ve doğa tarihiyle ilgili filmleri de kabul ediyoruz.
Arkeolojiyi insan geçmişini yalnızca yerin altını kazarak değil tüm olası
kanıtları içine alan bir araştırma yöntemi olarak görüyoruz.
158