der:yvonne tasker
çev: nur gökçeoğlu
dost yayınları
nisan 2007 / 524 sf.
doğu şenkoy
Sinema dünyasında yönetmenlerle ilgilenmek ağırlıklı olarak popüler basın ve izleyici açısından önemini yitirmeyen bir olgu. 52 çağdaş sinemacı üzerine 50 yazıdan oluşan bu kitap, akademik dünyanın yönetmene verdiği önemi açığa vurmakta. Yazılar uluslararası sinemanın yapay da olsa ayrı tutulan iki kulvarını, sanatsal ve ticari sinema alanlarını yaratıcılık, etkileşim ve üretim koşulları açısından irdelemeyi amaçlıyor. Her yönetmene yaratım süreçleri açısından toplamın bir birleşeni olarak farklı bir model olarak bakılmakta.
Kuzey Amerika’dan 28, Avrupa’dan 12 ve Asya’dan 12 ismin yer aldığı seçki, yönetmenlerin kıtalara dağılımı açısından çağdaşlığın adresinin Amerika, ölen değerin Avrupa ve yükselen değerin de Asya olduğunu vurguluyor. Çalışmalarını ABD’de sürdürenleri de eklediğimizde bu dengesizlik dengesi daha da bozuluyor.
Bu tür seçkilerin bireysel eğilimlerle ortaya çıkması kaçınılmaz ama çelişkiler de kaçınılmaz olsa gerek. Yapıtını üç kıta ile sınırlamasına sıcak bakmadığımız Tasker kendini kabul görmüş isimlere yer vermek zorunda hissetmediğini söylüyor ve Godard’ı es geçiyor. Onu haklı buluyoruz ama burada Beineix, Bertolucci veya Coppola gibi isimlerin ne aradığını da anlamıyoruz. Çağdaş sinema için ne ifade ettiklerini anlamasak da yazıların öğretici olma özelliği onlarınkiler için de geçerli. Seçilen isimlerden, çağdaş sinemayı ağırlıklı olarak 1940’lı ve 1950’li yıllarda doğanların belirlediği sonucu çıkıyor. Kaldı ki seçici kim olursa olsun, çağdaş sinemaya kimliğini kazandıranlar arasında Kusturica, Sokurov, Ozon, Kwan, Kitano ve Almodovar isimlerine yer verilmesi gerekmez mi? Bazı ülkeler neden önceki kuşaklar tarafından temsil ediliyor? Neden tek bir Rus yok? Soğuk savaş dönemi seçkileri bile bu denli ileri gitmemişlerdi.
A. Anders, S. Aoyama, G. Araki, J.J. Beineix, C. Burnett, J. Chan, J. Dash, A. Egoyan, T. Haynes, J. Jarmusch, K. Kieslowski, S. Lee, M. Mann, J. Sayles, S. Spielberg, T. Hark, W. Wang ve W. Kar-wai üzerine yazılan yazılar diğerlerini gölgede bırakıyor.
Bu tür seçkilerin ortak kaderi, zamana çok kısa sürede yenik düşmeleri olsa gerek. 2002’de yayınlanan kitap, gerek eskiyen ve yenilenmeye gereksinim duyan filmografilerin gerek beş yıl gibi bir sürede yıldızı parlayan yeni isimlerin ortaya çıkmasının da gösterdiği gibi çok hızlı bir sürede yabancı dillere kazandırılmayı zorunlu kılıyor.
İzleyici seçimlerinde yönetmenin artan önemine vurgu yapması, yıldız kavramının yönetmenlere ve hatta yapımcılara kaymakta olduğunun neden ve kanıtlarını sergilemesi ve en önemlisi yazıların büyük çoğunluğunun kaynak niteliği taşıması, 50 Çağdaş Sinemacı’yı son zamanların en önemli yayınlarından biri konumuna getiriyor.
