der: seyide parsa
multilingual yayınları
2008 / 215 sf.
doğu şenkoy
Bir derleme olan kitabımızın yazarları Seyide Parsa, Dilek İmançer, Alev Parsa, Güliz Uluç, Mehmet Yılmaz, Zühal Özel, Seda Olgundeniz, Nazım Ankaralıgil, Burcu Balcı ve Aslı Karamollaoğlu. Kendine sorulacak olursa, anlamın açığa çıkarılmasını amaç edinmiş bir film çözümlemesi kitabı. Bir başka deyişle, anlamın karakterini kendine dert edinmiş; derdi ne değil, nasıl.
Yazarının her nedense adını vermekten kaçındığı giriş yazısında verilen bilgi ve açıklamaların çözümleme/eleştiri yazılarında çoğunlukla karşılığını bulmamış olmasına bir anlam veremedik. Ancak yazının asıl sorunu kullandığı çok sayıda kavram ve tanımın (metin, metin çözümlemesi, eleştiri, analiz, yapısalcılık) birbiriyle olan ilişkisini içselleşmiş bir bilgiye dönüştürememiş olmasının göstergeleriyle dolu olması.
Öte yandan, eleştiri ve çözümlemenin girift ilişkisi ve çözümleme türleri olarak sunulan yaklaşımlar arasındaki geçişler/kapsama alanları açıklanamamış. Hiyerarşik duruş adına iki altbaşlık altında toplanan yazıların bu işlevsiz sınıflandırması da dolaylı yoldan sorunun varlığına bir başka kanıt; yaklaşımlar uzaklaşımların altını daha net çizmiş. Ancak, daha geniş bakılacak olursa, bu durumun tam da olması gerektiği gibi uygulama alanında zaten karşılığını bulamayan bir ayrıştırma olduğunu söylemek gerekiyor.
Göstergebilimsel araştırma türleri diye adları sıralanan çözümleme yaklaşımlarından (sign, paradigmatic!, syntagmatic! ve intertextuality!) hiçbiri ne yönteminde ne de sonucunda göstergelere ve göstergebilime dayanıyor. Batı kuramsal evriminin geldiği noktada zorlama yapılar ve ilişkilerle kendi açmazını örüyor ve bir çıkmaz sokakta oyun oynuyor. Adları ne olursa olsun, amacı göstergebilimsel eleştiri/çözümleme olmayan yaklaşımlar uygulamada da amaçsız, anlamsız ve işlevsiz kalıyor. Oyun üçüncü dünya liginde de taklit emeklerle sürüyor.
Yazılara gelince, gösterge çözümlemeleri başlığı altındaki Beynelmilel film afişinin çözümlemesi öğretici ve eğlenceli; reklamla ilgili ve kitaba yabancı olan bir başkası ise serbest uçuştan mustarip, aşırı yoruma giren yazınsal göndermeleri ise sadece matrak. Diğer yazılar arasında da Others filmi üzerine olan, ekonomik anlatısı ve amacı doğrultusunda sergilediği yaklaşımı ile farklı duruyor.
Kitabın göstergeleri en iyi anlayan, yaşayan, yakalayan ve değerlendiren yazıları nedense eleştirel çözümleme yaklaşımları (ne demekse!, sanırım olmuşlar ile henüz olamamışları ayrıştırmak için kullanılan bir psiko-discourse) başlığı altında toplanmış. Oysa göstergebilime saplanıp kalmasalar da gösterge avcılığının hakkını veren ve ideolojik, tür ve feminist eleştiri türlerine yaslanan bu yazılar kitabın ortalama değerini yukarılara çekiyor. Bu yazılarda fotoğraflara yer verilmiş olması da özenin bir başka göstergesi olarak bir rastlantı olmasa gerek.
Derlemeyi oluşturan yazıların belli bir plan çerçevesinde hazırlanmadığı, elde bulunanlardan bir derlemeye gidildiği daha ilk bakışta anlaşılıyor. Yayınlanmış yazılardan alınan destek bile kapsamı ve örneklemleri geniş ve zengin kılmıyor. Çözümlemeler/eleştiriler ağırlıklı olarak Hollywood filmleri üzerine. Sığ suların güven verdiği bir gerçek ama zaman, bilgi ve enerjiyi sözünü daha seyrederken ortaya kusan ve haklarında zaten her şeyin yazılmış olduğu bu filmlere harcamak kolaycılık oluyor.
