slavoj žižek
encore yayınları
çev: sabri gürses
2009/79 sf.
Serap Zeren
Žižek tanınmış yönetmenlerden David Lynch’in kült filmlerinden Lost Highway’a odaklandığı kitabında fantezi ve gerçekliğin sınırlarına, Hollywood Prodüksiyon Yasasına, İçkin İhlal Yasasının getirdiklerine, klasik ve neo-noir türlerinin yarattığı femme fatale karakterler arasındaki farka ve filmlerdeki ikircikli yapıya değinerek zengin bir tartışma alanında gerçekleşen bir açılış yapmakta. Öncelikle bu konuları başka filmler ve karakterler üzerinden karşılaştırmalar yaparak ele alır, sonra bu çerçeve içerisinde Lynch’in Lost Highway filmini Lacan’cı bir okuma sistemiyle çözümler. Ancak bu çözümlemeyi post kuramcı kimliğini Lacan’cı sinema incelemelerinin kapsamlı bir reddi üzerine kuran son dönem bilişselci sinema incelemelerine eğilerek yapar.
Klasik-noir ve neo-noir türlerinin femme fatale karakterlerini örnekler vererek karşılaştırırken, klasik-noir femme fatale örneklerini ataerkil egemenliğin fantazmatik desteği olarak görür. Neo-noir femme fatale örneklerinin de doğrudan sahneye konulmasının dışında pek farklı olmadığını öne sürer. Ve femme fatale’nin her iki versiyonu da Žižek’e göre kusurludur, ideolojik tuzağa düşmüştür. Yine ona göre Lost Highway filmi, klasik ve post-modern noir türlerinin femme fatale kimlikleri arasındaki karşıtlık üzerine yorum yapar. Bu başarısı Lynch’in başka bir yapıtı olan Blue Velvet ile karşılaştırılır ve bu karşıtlık Hitchcock’un Psycho’sundaki karşıtlığa benzetilir.
Yazar Lost Highway’in fantazmatik çıkış yolunun sahte bir çıkış yolu olduğunu, hayal edilebilen bütün evrenlerde bizi bekleyen bütün şeylerin başarısızlık olduğunu öne sürer. Film çözümlemesinde kişilik dönüşümlerini de bu zeminde ele alır ve bu dönüşümün filmde nasıl cinsiyetçi bir sosyal tanıma neden olduğuna dikkat çeker.
Film fantezi üzerine kurulmuştur ve bize fantezinin nerede başlayıp, gerçekliğin nerede sona erdiği sorusunu sordurur. Doğrudan psikanalitik okumanın sınırları oluşur, film belli ölçülerde de Stalinist terimlerle açıklanır. Çözümleme, etkileyici olduğu tartışılmaz üç sahneye odaklanarak gerçekleşir. Sonuç olarak, derdi çözümleme olanın dikkatini vermesi gereken bir çalışma.
