Hans Schoots
Hayal Et Kitap
2008/412 sf
Doğu Şenkoy
Joris Ivens... Belgesel denince akla gelen üç beş isimden biri olan Hollandalı yönetmenin yaşam öyküsüne duyarsız kalmak belgesel tutkunu sinemaseverler için olanaksız. Onun gençlik yıllarından ölümüne uzanan süreçte sinemasal etkinliklerine odaklanan, günlük ayrıntıların inceliklerinde soluklanan, aşk trafiğinde öznesini takip etme isteğini hiç yitirmese de bunda zorlanan ve benzerleri arasında oldukça üst bir noktada duran sıkı bir çalışma, detaylı bir kaynak ve yapılması planlanan biyografi çalışmaları için örnek bir yapıt.
Kitabın çekiciliğini sağlayan iki önemli nokta var. İlki, Ivens’in kendi filmleriyle kurduğu ilişki ve onlara yönelttiği eleştirilerdeki soğuk tutumu. Sırası gelmişken, yazarın daha çok filmlerin yapım süreçlerine odaklandığını, bununla yetinmeyip filmlerin sinema basınındaki yankılarına ve eleştirel yazılara genişçe yer vermiş olsaydı, yapıtın gücüne güç katacağını söylememiz gerekiyor. İkincisi ise Ivens’in hayat yolculuğuna katılanların onunki kadar ilginç öyküleri. Yine de bir uyarıyla hatırlatmakta yarar var. Ulaşılmaz gibi duran bu hayatların yakın ve ayrıntı planlarına inince o tanrısallaştırılmış hayatların aslında ne denli doğal, yer yer sıradan olduğunu görmek şaşırtıcı olmamalı. Şaka değil, Ivens’in güzelliği kendine rağmen önemsenecek çalışmalara imzasını atabilmesinde. Kitap işte bu çelişkilerle örülü yaratıcı sürecin, öznesini Ivens kılmış doyurucu bir özeti.
Kitabın genel olarak ve işin başında taşıdığı çekici ve olumlu hava, okuyup inceledikçe ve ayrıntılara inip tartıştıkça hızla kayboldu ve yerini itici ve zorlama bir ilişki aldı. Bu durum, kitabın orijinali ile okuduğumuz arasındaki farklardan kaynaklanıyor: yetersiz ve hatalı çeviri. Bu tür kitapların olmazsa olmazı olan fotoğraf hiç kullanılmamış, oysa nasıl da zengin bir görsel materyal birikimi var. Benzeri bir işlevi olan dizinlere yer verilmemiş. Kitaplarla ilgili ilk izlenimi çoğu zaman arka kapak yazılarına borçlu olduğumuz gerçeği burada kendini esaslı bir şekilde hatırlatıyor: Kitap bir editöre ve redaktöre sahip olmamasının sancısını ilk andan itibaren yaşıyor. Ancak, ne olursa olsun, belgesel ve/veya Ivens sözcükleri sizin için yeterli görünüyorsa, başta da söylediğimiz gibi, emek yoğunluklu ve örnek alınabilecek bir biyografi çalışması sizi bekliyor.
